სადიპლომო

quTaisis akaki wereTlis saxelmwifo universiteti

pedagogiuri fakulteti

ucxouri enis swavlebis meTodikis specialobis

magistris Tamar SaniZis

d i s e r t a c i a

TamaSis roli germanuli enis gakveTilze

pedagogiur mecnierebaTa magistris xarisxis mosapoveblad

mecnierxelmZRvaneli:

filol. mecn. kand., asocir. prof. irma yifiani

quTaisi

2011

  

შესავალი

               სწავლა, ისე როგორც შემეცნება, არის ობიექტური რეალობის (მატერიის, ბუნების, ყოფიერების) ასახვა მოსწავლის ცნობიერებაში, თუმცა თავისებური, სპეციფიკური სახით, როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში კავშირის ცნობიერების გარეშე და მისგან დამოუკიდებლად არსებულ ობიექტურ სინამდვილეს შორის შეგრძნება წარმოადგენს. იგი ერთგვარი ხიდია ცნობიერებასა და სინამდვილეს შორის, როგორც შემეცნების, ისე სწავლებისა და სწავლის პროცესში. ამიტომაა, რომ შემეცნების კანონზომიერება სწავლების კანონზომიერების აუცილებელი საფუძველია. სწავლების პროცესი ჭვრეტიდან იწყება, მიემართება ზოგადი წარმოდგენების შემუშავებისაკენ. ამ ნიადაგზე შემუშავებულ აბსტრაქციებს საზოგადოებრივ პრაქტიკაში ეძლევა დასაბუთება და ძალა (2. 168).

                   სწავლის ერთ-ერთი თავისებურება და შემეცნებისაგან განსხვავება იმაში მდგომარეობს, რომ თუ შემეცნების პროცესი მუდმივი ძიების პროცესია, სამაგიეროდ სწავლა შემოიფარგლება იმ ძირითადი საფუძვლების შეთვისებით, რაც ამა თუ იმ დარგში მეცნიერებას მოუპოვებია და რაც ამავე დროს შეეფარდება მოსწავლის განვითარების საერთო დონეს, გარკვეულ ასაკს (2.169.).

                   ნებისმიერი სახის და ფორმის სწავლება, თუ მას სურს მიაღწიოს მის წინაშე დასახული ამოცანების განხორციელებას, აუცილებლად ანგარიშს უნდა უწევდეს მოსწავლეთა საერთო განვითარებას, მოსწავლის ფსიქო-ფიზიკური განვითარების დონეს, ცოდნასა და მომზადებას, მის უნარსა და ძალებს. ამის გარეშე შეუძლებელია განხორციელდეს მისაწვდომობის პრინციპი, რაც სწავლების ერთ-ერთ ზოგადპედაგოგიურ საფუძველს წარმოადგენს (2.175.).

                    ,,სწავლა,–წერს დ. უზნაძე,–თვითონ არ წარმოადგენს ისეთი ქცევის აქტს, რომელსაც თავისი პროდუქტით რაიმე გარკვეული მოთხოვნილების დაკმაყოფილება ჰქონდეს მიზნად დასახული. სწავლა არასოდეს ასეთი პროდუქტის შექმნის მიზნებს არ ისახავს, რათა მისი საშუალებით ქვემდებარე მოთხოვნილება დაკმაყოფილდეს. იგი თვითონ აქტივობას ეხება, თავისთავად, და არა იმ პროდუქტებს, რომელთაც ეს  მხოლოდ იმისათვის სჭირდება, რომ მას–ამ აქტივობას–უკეთ დაეუფლოს და  მისი უკეთ შესრულება შეძლოს, მაშინ ჩვენ ვამბობთ, სუბიექტი სწავლობსთქო ამ აქტივობას. სწავლა ამ შემთხვევაში დამუკიდებელი, თავისთავადი ქცევის ფორმად იქცევა და ნამდვილ სწავლასთან გვაქვს ამ შემთხვევაში საქმე. ამიტომ სწავლა არა მარტო ამა თუ იმ ფორმისა შეიძლება, არამედ ყველასი, რომელიც გნებავთ, განსაკუთრებით კი შრომის, რომლის სხვადასხვა ფორმას, როგორც ცნობილია, ჩვენ ყველანი მხოლოდ საგანგებო სწავლის საშუალებით ვეუფლებით“ (2.181.).

                   სწავლის მოტივი ის საფუძველია, რომელიც განსაზღვრავს სუბიექტისათვის იმის აზრს, რასაც იგი სწავლის მეშვეობით აღწევს. ამდენად სწავლის ქცევასთან მაშინ გვაქვს საქმე, როდესაც აქტივობის დაუფლების მოტივი თვით ამ აქტივობის დაუფლებაა (2.184.).

                   სწავლების პროცესი, რომელიც მიმართულია კაცობრიობის მიერ დაგროვილი ცოდნისა და უნარ-ჩვევების შეთვისებისაკენ,–რა თქმა უნდა, იმ შერჩევით, იმ მოცულობით, რასაც ყოველმხრივ განვითარებული ადამიანის მომზადების ამოცანა მოითხოვს, გარკვეული მნიშვნელობით უკვე შემეცნებულის შემეცნების პროცესია.

                   ნებისმიერი სახის და ფორმის სწავლება, თუ მას სურს მიაღწიოს მის წინაშე დასახული ამოცანების განხორციელებას, აუცილებლად ანგარიშს უნდა უწევდეს მოსწავლეთა საერთო განვითარებას, მოსწავლის ფსიქო-ფიზიკური განვითარების დონეს, ცოდნასა და მომზადებას, მის უნარსა და ძალებს. ამის გარეშე შეუძლებელია განხორციელდეს მისაწვდომობის პრინციპი, რაც სწავლების ერთ-ერთ ზოგადპედაგოგიურ საფუძველს წარმოადგენს.

                   აღიარებულია, რომ უცხოური ენების ცოდნის გარეშე შეუძლებელია ზოგადსაკაცობრიო სივრცეში ინტეგრირება და პიროვნული შესაძლებლობების სრულფასოვანი რეალიზაცია. ამიტომ ჯერ კიდევ ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის დონეზე გათვალისწინებულია ორი ან სამი უცხოური ენის სწავლება.

      სამაგისტრო ნაშრომი ეძღვნება უცხო ენის შესწავლის თვალსაზრისით თამაშის მეთოდების გამოყენების შესწავლის პრობლემატიკას. მათი სპეციფიკის შესწავლას,  გერმანული ენის გაკვეთილის საფუძველზე.

                   თამაშის მეთოდები, ნაკლებ აქტუალური იყო უახლოესი რამდენიმე წლის განმავლობაში, ვინაიდან საგანმანათლებლო სისტემის რაკურსში არა კონსტრუქტივიზმი, არამედ ტრადიციული სწავლება იყო. ეს უკანასკნელი კი მოსწავლეთა პასიურ მოსმენასა და გაკვეთილის პროცესში მასწავლებლის უშუალოდ ჩართულობას მოითხოვდა, შედეგი შესაბამისი იყო. ბავშვები დამოუკიდებელი მუშაობის დაბალი შედეგით ხასიათდებოდნენ. რაც ქვეყნის განვითარების სტრატეგიებს ეწინააღმდეგება. განვითარებადი ქვეყნის  სტრატეგია, როგორც ეკონომიკური და პოლიტიკური, ისე განათლების სისტემის დახვეწასა და სრულყოფას მოითხოვს. ეს კი წარმოუდგენელია პირველ რიგში განათლების დაბალი მაჩვენებლით. მაჩვენებლის გასაუმჯობესებლად აუცილებელ პირობას ქმნის კარგად შემუშავებული თეორიები. თუმცა ისინი რაც უფრო დახვეწილია მით უფრო მარტივი და ეფექტურია.

                   წლების წინ მეთოდთა შორის ტრადიციულ სწავლებაში მიუღებელი იყო თამაშის, როგორც  გაკვეთილზე გამოსაყენებელ მეთოდთა შორის მიუღებელი მეთოდი. იგი უგულვებელყვეს და მიიჩნიეს არასერიოზული სწავლების ფორმად. სწორედ თამაშის პრობლემატიკის არსის განმსაზღვრელ საკითხებს ეფუძნება სამაგისტრო ნაშრომის თემატიკის არჩევანი. ამ საკითხების კვლევის თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი კვლევებია ჩატარებული, როგორც ფსიქოლოგიური ასევე მეთოდოლოგიური თვალსაზრისით. ისინი ნათლადაა გადმოცემული ცნობილი ქართველი ფსიქოლოგის დ. უზნაძის ,,ბავშვის ფსიქოლოგიაში“, ასევე გერმანელი, ავსტრიელი და ბრიტანელი ფსიქოლოგების შრომებში. კერძოდ, ფ. ბენიტოს, კ. ობერბერგერისა და მ. დრეკეს შრომებში, მაგალითისათვის ყველაზე აქტუალური ,,Spielend  Deutsch lernen.” ასევე ჩ. დაუვილიერის ,,Spiele im Deutschunterricht” და სხვათა შრომებში, რომლებიც თამაშის მეთოდის გამოყენებას ფსიქოლოგიურ გამართლებას უძებნიან.

                   კვლევის მიზანს წარმოადგენს თამაშის არსის განსაზღვრა და თამაშის მეთოდების სწავლების ეფექტურ მეთოდად წარმოჩენა. იმ უნარ-ჩვევათა და კომპეტენციათა განვითარების თავისებურებების ანალიზი, რომლებიც თამაშის მეთოდის წარმატებულად წარმართვას უწყობენ ხელს.

                   ნაშრომის ამოცანაა საგაკვეთილო პროცესში თამაშის მეთოდების ეფექტურობის თვალსაჩინოდ წარმოდგენა და ამისათვის საჭირო აქტივაციათა მნიშვნელობის გამოკვეთა.

                   წინამდებარე ნაშრომის აქტუალობა ასევე მდგომარეობს უცხოური ენის შესწავლის მეთოდოლოგიაში, თამაშზე ორიენტირებული სავარჯიშოების მნიშვნელობის და როლის წინა პლანზე წამოწევაში. უნდა აღინიშნოს, რომ სავარჯიშოების სწორად შერჩევა, მათში ზუსტი აქცენტირება ასათვისებელი მასალის ნიუანსების, მათი სირთულის და დასწავლადობის სიმარტივის მიღწევა უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია ენის დაუფლების თვალსაზრისით.

                   სწორედ აღნიშნული პრობლემატიკის შესწავლა და გაანალიზება წარმოადგენს ჩვენი კვლევის ძირითად მიზან-დასახულობას.

                   რაც შეეხება კვლევის მეთოდოლოგიას, ჩვენ ვეყრდნობით კომბინირებული სახის შედარებით და ანალიტიკურ მეთოდებს.

                   ჩვენი ნაშრომის პრაქტიკული და თეორიული მნიშვნელობა უდაოა, რამეთუ სწორედ ამგვარი აქტივობის კვლევაა სწავლების პროცესზე, მის შედეგებზე და სრულყოფაზე ორიენტირებული.  კაცობრიობის განვითარების თანამედროვე ეტაპზე ადეკვატური, სრულფასოვანი და თავისუფალი კომუნიკაცია, ენობრივი კომპეტენციის მაღალი დონე ძირითადი განმსაზღვრელი ვექტორია წარმატებული სასწავლო აქტივობისა.

                  სამაგისტრო ნაშრომი  ოთხი თავისაგან შედგება.

                   პირველ თავში  - ,,თამაშის ასაკობრივ-ფსიქოლოგიური მახასიათებლები“ განხილულია ფსიქოლოგიისა და ფსიქოლოგის როლი სკოლაში, ასევე ბავშვის თამაშის ასაკობრივ-ფსიქოლოგიური დახასიათება. აქ საუბარია იმაზე, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია ბავშვის ფსიქოლოგიის უზადო ცოდნა მათთან ურთიერთობაში და სად უნდა ვეძებოთ თამაშის ,,კოდი“ ინდივიდში.

                   ნაშრომის მეორე თავი - ,,კომპეტენციათა და უნარ-ჩვევათა განვითარება უცხო ენის გაკვეთილზე“ ეხება იმ უნარ-ჩვევებისა და კომპეტენციების განვითარებას, რომლებიც ფაქტობრიბად უცხო ენის გაკვეთილის მსვლელობას და მის შედეგებს განსაზღვრავს.

                   მესამე თავი ეხება  - ,,თამაში, როგორც საგაკვეთილო აქტივობა“ უშუალოდ თამაშის არსს, რომლის შინაგან ბუნებას, ბავშვის ბიოლოგიურად არა აქტუალურ შესაძლებლობათა ფუნქციონალური ტენდენციის იმპულსით გამოწვეული აქტივაცია შეადგენს ანუ საუბარია იმ ძალებზე, რომელნიც მოზრდილობის ასაკში ცხოვრებისეულ ამოცანათა გადასაჭრელად არიან აუცილებელი. ამრიგად, თამაში განხილულია, როგორც მომავალი ცხოვრებისათვის საჭირო ძალების მოსამზადებელი ,,სკოლა“.

                   მეოთხე თავში - ,,თამაში, როგორც სწავლების ფორმა“- საუბარია თამაშისა და სწავლის ამბივალენტურ დამოკიდებულებაზე. თამაშის მსვლელობის ფაზებისა და სწავლის სტრატეგიების შერწყმაზე. მათ ერთობლივ ფუნქციონირებაზე უცხო ენის გაკვეთილისათვის. მესამე თავიდან გამომდინარე ნათელი ხდება, ის თუ რა დამოკიდებულებაში იმყოფებიან ურთიერთთან თამაშისა და სერიოზული საქმიანობის ქცევის ფორმები. ყოველი ცალკე ინდივიდის განვითარების ისტორიაში პირველი წინ უსწრებს მეორეს: ბავშვი ჯერ თამაშობს და მხოლოდ შემდეგ იწყებს სერიოზულ საქმიანობას. ვინაიდან თამაშის შემთხვევაში სწორედ ამ ფუნქციების სისტემათა ამოქმედებასთან გვაქვს საქმე, რომელნიც ბავშვის წინაპართა სერიოზული ქცევის პროცესში განვითარდნენ, ხოლო ბავშვს მემკვიდრეობით გადაეცნენ, ცხადია, რომ  ფილოგენეტურად სერიოზული საქმიანობა უსწრებს წინ თამაშს.

         ნაშრომის ბოლოს წარმოდგენილია აქტუალური თეორიული და მეთოდურ-დიდაქტიკური მასალის საფუძველზე გამოტანილი დასკვნები, ასევე ილუსტრაციები, თამაშის ვიზუალური სქემები და დამუშავებული, გამოყენებული ლიტერატურის ბიბლიოგრაფია.